Soomaalidu shan gobo loo ku taalla geeska Afrika waxaa markii hore tgumeyan jiray Ingiriiska iyo Talyaaniga waxaana shanta gobol loo aqoonsaday qeybsigii Afrika ee reer Yurub xilligii xornimada ya qaadanayeen Muqdisho iyo Hargeysa.
Ingiriiska ayaa saddexdii kale u dhiibay dowlado kala duwan sida Faransiiska oo Jabuuti oo haatan dowlad ah gacanta loo geliyey, Soomaalida Itoobiya oo ah tan ugu badan ooh adda uu ka jiro hal maamul oo ay Jigjiga xarun u tahay loo dhiibay Itoobiya iyo NFD oo kenya loo dhiibay.
Markii ay midoobeen labada gobo lee xornimada qaatay waxay baaq u direen saddexda kale ee ay wlaalaha yihiin kuwaas oo ay ku yiraahdeen iska qaada heeryada gumeysiga , taas waxaa kal faa’ideystay gumeysteyaashii gacanta ku hayey oo ku giijiyey xarigii gumeysiga siina fogeeyey isagoo kaashanaya tabcaneyaal soomaali ah.
Waxay u dhigeen darsiyo kala duwan iyagoo u sheegay dano gaar ah oo caqabad ku ah midnimada iyo horumarka soomaaliyeed waxayna gumeystuhu hore u ogaayeen haddii ay soomaalidu midoobaan in ay geeska Afrika qabsanayaan waxaan garabka nagu haya dowlado heysta diinta kirishtaanka oo aan u adkeysan Karin fatahaadda webiga muslimka ah ee garabka ku haya .
Waxaa gacan iyo talo siiyey kaniisadaha adduunka oo dhan iyagoo ku andacoonaya dhinac waxaa naga haya dhinaca galbeed Suudaan, bariga oo dhanna waxaa ku gadaaman soomaalida muslimka ah, sidaa darteed waa in nalaga difaacaa soomaalida si aanay awood u yeelan.
Waxay awood dheeraad ah ku bixyeen in aanay soomaalidu midnimo yeelan, jbuuti markii ay xornimada qaadatay taas oo naf iyo maalba soomaalida uga baxeen markii ay xorowday oo laga dulqaaday culeyskii gumeysiga waxaa la isku diray madaxdii soomaalida iyo kuwii Jabuuti iyadoo loo adeegsaday xeelado dadban oo ay ku jirto qabyaalad iyo u adeegid dano shisheeye.
Dhinaca Itoobiya, soomaalida Itoobiya waxaa ku jirta qabyo aan dhammaan mana xoroobi karto ilaa ay gacanta ku dhigaan dd ay soomaalinimada ku dheer tahay ama ay ka dhashaan xisbiyo siyaasadeed oo xoog leh.
Dagaal dheer ayaa sanadkii 1977 kii lagu qaaday si loo xureeyo taas oo ay soomaalida uga baxday naf iyo maalba .
Dhibaatooyinkii laga dhex abuuray halgankii inta uu socday waxaa la adeejiyey saraakiil badan oo ka hor timaada dowladdii xilligaas lama guran mirihii halganka loo galay soomaalida Itoobiya waxaana laga dhex abuuray soomaalida colaad iyo isnaceyb .
Waxaa dhacay bililiqeysi iyo dhac hantiyeed waxaa dacar lagu daray macaankii walaalnimada iyo soomaalinimada , waxaana la sameeyey jabhado qabaa’ilo ka socda .
Meeshii la kala sugayey abaaal, walaalnimo iyo is jaceyl waxaa dhashay isnaceyb iyo is colaadin iyo ugu dambeyn dhul kala goosasho taas oo weli socota iyadoo weliba hadda si casri ah loo dhigay. Degaanadii ayaa la siu sheeganayaa , sidaa awgeed , sidee soomaalida midnimo mar kale loogu soo celin karaa ?
LA SOCO QEYBTA LABAAD
WQ: Abwaan Gabayre
