Waxaa jira hadal Soomaalidii hore ay ku maahmaahi jirtay walina la isticmaalo oo ahaa muslimow run sheeg oo muslimow run u qaado, waa maah maah ku dhaqankeedu uu inoo dhaami lahaa sida aan hadda nahay.
Waayadan dambe waxaa aad inoogu batay tuhmo iyo shaki oo aad moodo in malaha laysu xumeeyo, iyada oo aad arkayso in aad loo kala tagay oo qof kasta uu ka shakisan yahay midka kale qolo kasta ay tuhunsan tahay midda kale, waaxaa kaloo arkaysaa in hadalkii laysu badalayo oo qof kasta ama qolo kasta uusan umuuqaneyn wanaagga qolada kale.
Arrintaasi waxay fududeysay inay in cuqdadii iyo xiqdigii ina ku habsaday, taasoo ugu dambeyn fududeysay in la is dilo oo dhiigga bilaa micno isaga daadino wax aan sal iyo xaqiiq laheyn oo ku dhisan tuhun iyo shaki oo uu shaydaan quriyey ayey ku dhacayaan waxaas oo idil.!
Haddii garashada garaadkeenu noqon lahaa mid ka turjuma xaqiiqda jirta oo qaab fikirkeenu noqon lahaa mid xambaarsan in wax walba layska hubiyo inta aan xeerada iyo fandhaalka kala dhicin, ileen hubsiino halbaa la siistaa ayey soomaali ku maah maahdaaye, waa laga baaqsan lahaa hoog iyo hagar daamo badan oo dadkeena isu geysteen. Marka hore waxaa wanaagsan oo diinteena suuban nalagu faray dhaqanka wanaagsanna ka mid ah in mar walba is weydiino waxa kan diinta maxay ka tiri oo loo celiyo Qur’aanka kariimka iyo sunnada rasuulkeena scw taasoo naga celin laheyd xad gudubka iyo tuhun ku duulka nagu dhex faafay.
Bal aan usoo daadego una soo dhowaado mowduuca oo aan soo qaato qaar ka mid ah nusuusta diinta ee ka hadlaya arintan iyo halku salafku ka taagnaayeen cudurkan cid walba garaafeeyey oo xitaa islaamkii kala geeyey ilaa heer midba mid kaloo walaakii ah tuhuno iyo been abuur ku duro.
Alle SWT wuxuu yiri:
“Kuwa iimaanka laga helayoow ka dheeraada in badan malaha xun waayo malaha xun waa dambi ee ha is jaasuusina oo qaarkiin yuusan xaman kuwa kale”
“Abuu hurayra waxaa laga wariyay inuu yiri rasuulka scw wuxuu yiri:- waxaan idiinka digayaa malaha xun waayo malaha xun waa sheeko la dhoodhoobay oo been ah”.
“Lafdi kale waxa uu ahaa” ” waxaan idiinka digayaa malaha xun waayo waa sheeko been ah oo la dhoodhoobay,
Ha is xuuraamina oo ha is jaasuusina oo ha isu caroonina oo ha isu dhabar jeedinina ee noqda addoomo alle oo walaalo ah”
“Cumar ibnu khadaab rc wuxuu yiri qof muslim ah uma banaana inuu maqlo war malaha u xumaynaya walaalkii kadibna uu ku camal falo isaga oo awooda inuu waxa uu maqlay ku fasirto sida fiican.
Wuxuu kaloo yiri khaliif Cumar rc ninka aan malihiisa dadka ku anfacin naftiisa dadka kuma anfaco.
Cali ibnu abii daalib rc wuxuu yiri nin kasta walaalkii ku yaqaana dhaqan suuban yuusan dhagaysan dadka kale xumaha ay ka sheegayaan, waayo ninka waxa ka muuqda ay wanaagsan yihiin waxa uqarsoon ayaa ka mudan in khayr loogu sii rajeeyo.
Saciid ibnu musayb wuxuu yiri:- mid walaaladay ka mid ah ayaa warqad iiga keenay qaar asxaabtii rasuulka ka mid ah, warqadaas waxaa ku yaalay,
Daji walaalkaa xaaladihiisa midda ugu wanaagsan’ hadaysan wax kaa qaalib noqda xagiisa kaaga imaan,
Waligaana ha ku malayn kalmad qof muslim ah ka soo baxday shar inta aad uleexin kartid xagga khayrka”.
“Imaam muhlab wuxuu yiri ilaahay waxa uu waajib ka dhigay in qofka mu’minka ah uu mu’minka kale khayr ku maleeyo waligii waayo waxa uu yiri” markii ay been abuurka maqleen maxay mu’miniinta rag iyo dumar ay naftooda khayr isugu malayn waayeen oo ay u oran waayeen waxani waa been abuur cad”
Xasadku waxaad kaga badbaadi kartaa inaadan walaalkaa wax yeello la doonin.
Malaha xunna waxaad kaga badbaadi kartaa inaadan sheeg sheegin.
Baasaysiga waxaad kaga badbaadi kartaa inadan waxba ka soo qaadin.
“Imaan qataadda wuxuu yiri malahu waa laba:-
Mid wanaagsan oo ku badbaadiya iyo mid xun oo naarta kugu arooriya.
Walaalayaal sida aan arkayno diinteenu waa is hortaagtay inaan malo xun isku malayno oo aan is tuhuno.
Marka waxaa haboon inaan noqono kuwo diintooda ku dhaqma oo arimahaas ka dheeraada.
Sidiisaba malaha xun iyo shakiga waa khatar kufri lala meel dhigay oo ilaahay marar badan waxa uu ka cabiray gaalada kuwo shaki dartii xaqa ku beeniyay”
Oo wuxuu yiri:-
Waxaa la kala teeday gaaladii iyo wixii ay jeclaayeen oo aduunyo ah sidiiba dhiggood lagu falay iyaga hortood waayo iyagu waxay ahaayeen kuwo ku sugan shaki daran.
WD: Ibraahim Warsame
