waa dal ku yaal gobolka docda waqooyi ee qaaradda Afrika oo madax-bannaanidiisa ka qaatay gumeystihii talyaaniga 24 December sanadkii 1951-dii, waxaana dhinaca waqooyi ka xegta badda Mediterranean-ka, Masar ayaa geeska bari soohdin kala wadaagta, Suudaan ayaa ayana dhanka koonfur-bari kaga beegan, Chad dhinaca koonfureed ayay xegtaa, Niger koonfur-galbeed, Aljeeriyana galbeed, halka Tunisiana ay dhanka waqooyi-galbeed ka jirto.
Caasimada dalku waaTripoli,Luuqadda rasmiga ah ee looga hadlaahi wa: Carabi, Carabiga, lacagta dalkuna waa diinaar, tirada dadweynuhu waa 6.7 malyan oo ruux, furaha isgaarsiintuna waa 218
haddii aad doonayso inaad xaaladda dhabta ah ee maanta jirta ogaato waxaa lagama maar maan ah inaad xilligii hore dib u milicsato.
Markii aad joogto dalka waqooyiga afrika dhaca ee liibiya codka ugu sareeya oo ay dhagahaagu maqlayaan ama war iyo wacaal waxa ku soo gaarayoo dhami waxay ku saabsanyihiin xiisado, colaado inta badan gobolada ka holcaya, dhinacyo is diidan, iyo maamulo is garab yaac ah.
Si aan xaaladda murugsan ee dalkaa si mug leh kuugu garwaaqsiiyo aan dib ugu noqanno sanadkii 201, dagaallo xoogan oo u dhexeeya kooxo mucaarad ah iyo ciidankii hugaamiye mucamar Al-qadaafi ayaa meel walba ka qiiqaya.
Xilligaa kacdoon ballaaran oo loo bixiyay gu’gii carabta ayaa ka curtay dalalka carabta intooda badan, waxaana meesha looga saaray hugaamiyeyaal kursiga damin dheer ku dangiigay.
Mucamar Al-qaafi oo 42 sanadood liibiya hugaaminayay, hiyigana ku hayay inuu inta noloshiisa ka dhiman dalkaa sii maamulo ayaa billowgii kacdoonka cagta mariyay xoogaggii ka soo horjeeday, hayeeshee taageero xoog leh oo ay ka heleen reer galbeedka oo ay duqaymo cirka ihi ku jiraan ayaa wiiqday cududkii ciidan ee uu isku hallaynayay.
Bishii oktoobar sanadkii 2011 kooxa mucaaradka oo aad uga taag roonaaday ciidankii dalkaa ayaa qabsaday gobolada iyo magaalooyinka waaweyn intooda badan, qadaafina wuxuu galay dhuumaalaysi ayadoo ay cirkana diyaaradaha reer galbeedku ka beegsanayaan, dhulkana ay xoogagga kacdoonku isku fidiyeen.
20-kii October xoogagga kacdoonka ayaa gacanta ku dhigay mucamar Al-qaafi oo ku maadanaya dhuumo biyo mareen ah oo ku yaalla saxaraha dalkaas, durbadiina rasaasta ayay ku boobeen oo nafta ayay dhaafiyeen, halkaas ayayna noloshiisii iyo xukunkiisii 42 sanadood jirsadayba ku soo afjareen.
Kooxaha kacdoonku markii ay qadaafi dileen, meydkiisana ay meel aan la garanayn ku aaseen waxay dubaaqa gashadeen inay guushii halgankooda gaareen oo ay dadka iyo dalkaba xukunkii adkaa ee 42 jiray ka xoreeyeen, balse waxay liibiya gashay xasrado, qulqulatooyin, iyo is diidmo maamul oo aan dhammaad lahayn, maantana dalkaa kama jirto dowlad rasmi ah oo la wada oggol yahay.
Halkii ay hal maamul, hal madaxweyne, iyo hal ciidan yeelan lahaayeen waxaa maanta xukunka dalkaa ku loolamaya xukuumado dhowr ah, iyo ciidamo iska soo horjeeda.
WQ: Abwaan Hareeri
