Islaamku waa nidaam dhamaystiran oo ay ku dhan yihiin dhamaan dhincyada kala duwan ee nolasha. Dhammaan dadka haysta diimaha Allah soo dajiyay waxay rumaysanyihiin nolasha dambe ee aakhiro, iyo abaalgudka iyo ciqaabta halkaa ka jirta.
Masaaridii hore ee xilliyadii fircoon jirtay waxay marin jireen maydka maadooyin ka ilaalisa inuu qurmo, kadibna waxay la aasi jireen hantidiisa qaaliga ah oo dhan, sababtuna waa ayagoo u malaynaya inuu ubaahan doono hantidaas geerida ka dib.
Halka qoomiyada TIBT oo ka tirsan shiinaha ay jarjari jireen jirka dadka ka
dhinta, ayagoo u bandhigaya shinbiraha iyo dugaagta, hinduuskana ilaa iyo hadda waxay gubaan qofka ka dhinta, ayagoo rumaysan inay sidaas ku badbaadinayaan naftiisa.
Kuwaasina waxay tusaalooyin kooban u yihiin dhaqamada kala duwan ee
baroordiiqda iyo sagootinta maydka, taasoo dadku aad ugu kala duwanyihiin, ayagoo ka duulaya kala duwanaanta diimahooda iyo waxay ka aaminsayihiin noolasha ka danbaysa geerida, iyo waxay ka qabaan tiro su’aalo ah oo qoto dheeroo u baahan jawaabo, sida: Ma jirtaa nolol danbe? Waa side qaabkeedu? Maxaase halkaa looga baahanyahay?.
Maadaama geeridu tahay dhab dadku isku wada raacsanyahay inay dhamaanteen ina sugayso, ama aan aaminsanaano nolol danbe ama yaynaan aaminsanaanin, ama aan u diyaar garawno xiligaa ama aan islowsiino. Su,aasha aan marnaba la iska dhaga tiri Karin, ee mar kasta qofku iswaydiiyo waxay tahay:
Ma jirtaa nolol geerida ka danbaysa mise ma jirto? Jiritaankeenu ma ciyaar baa? waana su’aal kusoo noqnoqonaysa maskaxdeena, Qur’aankuna uu in badan siyaabo kala duwan ugu soo celceliyay, isla markaana nooga waramay shalaytada dad badan maalinta qiyaamo, waayo mayna ka fikirn jawaabta su’aashan, oo maynan isu diyaarinin geediga aakhiro, sidaa awgeed dadkaa qaar waxay dhihi doonaan waqtigaa: alla hadaan naftayda ushaqaysan lahaa! Ku kalena wuxuu dhihi doonaa: alla hadii ciid aan ahaan lahaa!! (fajr: 24, naba’: 40).
Sida la ogyahay dhamaan dadka haysta diimaha Allah soo dajiyay waxay rumaysanyihiin noolasha aakhiro, iyo abaalgudka iyo ciqaabta halkaa jirta, waayo arinkaasi waa nuxurka waxay rususha Alle oo dhan ay la yimaadeen, sidoo kale caqligu wuxuu ina tusayaa in aysan wax macno ah lahayn noolasha iyo diinta iyo akhlaaqdu hadaysan nolol kale oo la is xisaabinayo aysan jirin, oo markaa qof kasta abaalkiisa la siinayo khayr ama shar. Dadka qaar waxaa ku adag inay rumeeyaan in teedka u dhexeeya cibaadada iyo raaxaysiga, ama cibaadada iyo Hantida uusan ka jirin caqiidada islaamka.
Rasuulka suuban ee Muxammad wuxuu noo sheegayaa in qofku marka uu
sameeyo wax sax ah wuxuu doono ha ku saabsanaado, oo uu ula jeedo khayr, in laga abaal marin falkaas aakhiro, xitaa hadii uu yahay qodax uu ka qaadayo jidka dadku maraan, ama uu yahay cunno uu afka u galinayo xaaskiisa! (Bukhaari 56).
Markii rasuulku Muxammad (Nabadgalyo korkiisa ha ahaatee) uu sheegay in albaabada khayrka ay badanyihiin oon lasoo koobi karin, wuxuu tusaale usoo qaatay arin ka yaabisay asxaabtiisa marka uu yir: hadii mid idinka mid ah uu xaaskiisa shahwada la guto waxaa loo qorayaa ajir, waxay dheheen asxaabtii: oo sidee ajir u heli asagoo shahwo gudanaya? Wuxuu yiri rasuulkii suubanaa: ka warama hadii uu shahwadiisa ku guto xaaraan miyaan danbi loo qoraynin, waxay dheheen: haa, wuxuu yiri: sidoo kale hadii uu shahwadiisa xalaal ku guto ajir ayaa loo qorayaa. (Muslim 1006).
Sidaa darteed qof kasta oo barta Islaamka wuxuu arkayaa marka u horaysa isu dheelitirnaanta noolasha aduunka iyo noolasha aakhiro siduu Qur’aanku tilmaamayo, isla waqtiga uu islaamku dadka ku boorinayo cibaadada si ay ajir u heelaan aakhiro, wuxuu ku farayaa in ay ku dadaalaan aduunyada ayagoo raadsanaya deeqda alle (suurada Jumuca 9-10), wuxuuna dadaalkaa ku mudanayaa ajir maadaama uu ula jeedo falkiisaas Ilaahay.
Sidaa awgeed muslimiinta waxaa la faray inuu Ilaahay ku caabudaan dadaadlka uu ugu jiraan shaqadooda iyo raadinta arsaaqtooda iyo tarbiyaynta caruurtooda, iyo daryeelka caafimaadkooda iyo deegaankooda, iyo hormarinta bulshadooda, sida uu Ilaahay ugu caabudayaan salaadooda iyo sadaqadooda iyo soonkooda. Taasina waa mid ka mid ah sirta xasiloonida iyo nabadgalyada hoose ee uu mislimku dareemayo, marka uu arko wada jaanqaadka ka dhexeeya noolashiisa iyo aakhiradiisa, raaxaysigiisa iyo cibaadadiisa, oo aysan jirin wax iska hor imaad ah ama isdhaaf xagaa ku saabsan, balse uu yahay dhismo dhamaystiran oo is xoojinaya.
Wuxuuna Qur’aanku noo tilmaamayaa in halkudhagga muslimka ee kulminaya falsafada islaamka ee arinkaas, asagoo faraya inuu ku dhawaaqo halkudhaggaa: noolashayda oo dhan waa caabudida Alle, noocyadeeda kala duwan, Ilaahay malaha kaliya salaadayda iyo cibaadadayda, balse dhamaan xaaladaha noolashayda oo dhan Ilaahay ayaan ugu dhawaanaya, asagaana iigu abaal gudi doona geeridayda kadib, sidaasaana ahaanayaa mid ku dhagan amarka Alle iyo diinkiisa islaamka (Ancaam: 162).
WD: Ibraahim Warsame Xuseen
